ኣንታ እቲ ደርሆ ደኣ ከይድቕስ
ብኣንቶንዮ ተስፋይ
ዕለት 15 ሚያዝያ 2010
ከም’ዚ ሎሚ ደቂ ሰባት ኣብ ምዕቡል ደረጃ በጺሖም፡ ንስርሓቶም ብልክዕ ስፍርን ዓቐንን ቅድሚ ምክዋን፡ ተፈጥሮ ብዝዓደሎም፡ ትውህቦን ልቦናን ወሲኾም ይፍጽሙ ነበሩ። እቲ መሳርሒ ብልሓታት ብዙሕ ስለ ዝዀነ፡ ኣብ ተደላይነቱ የውዕልዎ።
እቶም ዝተፈላልዩ መለክዒ ወይ መዕቐኒታት ንብረት ወይ ጥሪት፡ ንፈሳሲ፡ ንደረቕ፡ ንርሕቐት፡ ከምኡ’ውን ግዜ ነይርዎ’ዩ። ብዙሕ’ውን ዘይጠቐስክዎ ክህሉ ይኽእል’ዩ። ይኹን’ምበር ኣብ’ቲ ግዜኡ ከኣ ኩሉ በቲ መለክዒ ስርሑ ክፍጽም እነከሎ ብስምምዕ፡ ብምቕርራብ ኣብ ዕዳጋታት፡ ብሕግን ስርዓትን ከኣ ኣብ ፍርዲ፡ ኣብ ካሕሳ፡ ኣብ ዕዳ ይጥቀምሉ ነበሩ። ነዚ ጉዳይ ክሳብ ሕጂ እቶም ክቡራት ወለድና ኣብ መዕቐኒ ክጥቀምሉ ክንሰብዕ ዘርከብና ውሑዳት ኣይኮናን። ኣብ’ዚ ሕጂ ዘሎና መዋእል ኩሉ ነዚ ቦታዊ መዕቐንን፡ መለክዕን ዝትክእ ኣብ መብዛሕትኡ ኣህጉራዊ ዝዀነ፡ ኣብ መላእ ዓለም ዝዝውተር’ዩ።
ኣብ’ቲ ዘንቐለኒ ጉዳይ ክምለስ፡ ከም’ቲ ክባሃል ንሰምዖን፡ ብዙሓት’ውን ዘርከብናሉ፡ ደርሆ ፍርቂ ለይቲ ምስ ኮነ ይንቝ፡ ኣጋ ወጋሕታ ሰዓት ኣርባዕተ ወይ ሓሙሽተ ከኣ ናይ ወጋሕታ ይንቝ። ናይ ቀደም ሰባት ንዝቕረበን፡ ዝረሓቐን መገሻ ክዳለዉ እነከለዉ ይኹን ንማሕረስ፡ ደርሆ ክንቁ እንከሎ ከም ናይ ግዜ መዕቐኒ ይጥቀምሉ ነበሩ።
ሓደ እዋን ሰባት ንመገሻ ቕድሚ ምንቃል ኩሉ ናብ’ቲ ጉዕዞ ዘድለዮም ንብረት ጠርኒፎም፡ ናብ ነንእዶም ቅድሚ ምድቃስ፡ ሓደ ካብ’ቶም ገያሾ ” በሉስ ከ ልዋም ዘለዎ ለይቲ ይግበረልና’ሞ፡ ሃየ ጽባሕ ደርሆ ኣብ ወጋሕታ ምስ ነቐውስ ብድድ’ልና ንንቐል፡ ብዓንተቦ ጸሓይ ከየርከበትና ክንበጽሕ በለ “።
ካብ’ቶም ክሰምዑ ዝጸንሑ፡ ተቐቢሉ ” እቲ ደርሆ ከይድቅስ’ምበር ሓቂ በለ” እሞ ካልኣይ ኣይግድን ደርሆ እንተደቒሱስ ካብ መገሻ ዓዲ ከይንውዕል’ና፡ ነቲ ደርሆ ዘተስኦ፡ ወይ’ውን ዝሕልዎ ንግበር ተባሂሉ። ሓቂ ሓቂ’ዩ፡ እወ ደርሆ ከይድቕስ’ሞ ካብ መገሻና ከይንቦኵር ሃየ ተበራሪና ንሓሉዎ በሉ።
ደርሆ ሰላም ሓደረ። መጀመሪያ ፍርቒ ለይቲ ነቐወ፡ ደጊሙ ኣብ ወጋሕታ ነቐወ፡ ገያሾ ከም’ታ ዝተሰማምዕዋ ካብ ነንእዶብ ብድድ’ሎም ናይ ንግሆ ግቡኦም ፈጺሞም ንመገሻ ነቐሉ።
መሲልካ ወይ ተሪኽኻ ኣበይ በጻሕካ’ድዩ፡ በዚ ሎሚ ናይ ተብተብ መገሻ ወይ መስርሕ ሃገራዊ ዋዕላ ብዝምልከት፡ እቲ ደርሆ ከይድቕሰና፡ ነቲ ደርሆ ዝሕሉ ክንገብር ግድነት’ዩ። መሕለዊ መስርሕ ሃገራዊ ዋዕላ፡ መወሰኒ ሃገራዊ፡ መፈጸሚ ሃገራዊ፡ መተግበሪ ሃገራዊ ዋዕላ፡ ሓባራውን ብስምምዕን፡ ኮይኑ እዚ ሓባርዊ ስምምዓትን ውዕላትን ከይጣሓስ፡ ብዘይድልዎን ብዝተኻእለ ከኣ ካብ ግጉይ ውሳኔታት ነጻ ኮይኑ ናይ ምትግባሩ መስርሕ ብፍሉይ ከም ዕማም ንዝተዋህቦ ኣካል ይኹን፡ ብሓፈሽኡ ድም ህዝቢ ክቆጻጸርን፡ ክከታተልን ግዲኡ መሰሉ’ዩ።
ከም’ቲ ንገያሾ ከተስእ ዝተባህለ ደርሆ፡ ንባዕሉ ከይድቕስ ሓላዊ ዝተገብረሉ፡ ሎሚ ድማ ነቲ ዓራቒ (ዋዕላ) ዝዓርቆ( ኣብ መንጎ ሓይልታትን ይኹን ህዝብቢ)፡ መምርሒ፡ ሕግን ስርዓት፡ መስርሒ ኣገባብ፡ መወከሲ ሰነድ ንድፊ ከይርስዕ፡ ብስርዒታዊ ኣገባቡ ክሕሎ ግድነት’ዩ። እዚ ከም ርዱእ እንተተወሲዱ፡ ኩሉ ዝሕጎሰሉን፡ ኩሉ ዝዓግበሉን ኮይኑ፡ ከም’ቶም ገያሾ ውሕስነት መገሻ ገቢሮም ዝሓደሩ፡ ንሕና ከኣ ውሕስነት ሃገራዊ ዋዕላ፡ ዝጎድለና ክይህሉ፡ ዝበዅረና ከይህሉ፡ ንዕኡ ዝሕሉ ሕጋዊ ኣካል ክንገብር፡ እንተዘይሃለወ ከኣ ክንዛረብ ክንጽሕፍ ግድነት’ዩ።
መደምደምታ
ሃገራዊ ዋዕላ ኣይገበር ዝበለ የልቦን። ሃገራዊ ዋዕላ ብኸመይ ዝመሰለ ኣገባብ ይፈጸም’ዩ እቲ ሕቶ። እወ ብኸመይ ይፈጸም ? ንልዕሊ 20 ዓመት ኩሉ በብሸነኹ በብዝርድኦ በብዝዓግበሉ ስለ ዝተዛረበ ድዩ ዕድመ ምድላው ሃገራዊ ዋዕላ በሲሉ ክበሃል ? ብርእይቶይ ዋላ 100 ዓመት ይዘረበሉ፡ እቲ ቁምነገር ሓባራዊ ስምምዕ’ዩ። ናይ’ቲ ኩሉ ተኣኪቡ ዝተፈንጠሐ ሽማግለ ሃገራዊ ዋዕላ ነናቱ ጸገማት ዘለዎ’ዩ። ብሂወቶም’ኳ ኣለዉ። ምእንቲ’ዚ እቲ ንውሓት ግዜ ዘተሓሳስብ’ኳ እንተዀነ፡ ሎሚ ካብ ሓምለ 2009 ክሳብ ሓምለ 2010 ንባዕሉ እቲ ግዜ ኣኻሊ ኣይኮነን። ይትረፍ ሕጂ ሙሉእ ዓመት’ውን ተሰሪሕሉ እንተዝንበር እቲ ግዜ ካብ’ቲ ተላኢኹ ዝበሃል ዘሎ ንድፊ ናይ ምጽራይ ጀሚርካ፡ ክሳብ ሙሉእ ሓባራዊ ስምምዕ ምድላው ዝበጽሕ ግዜ ዘፍቕድ ኣይኮነን።
ብቅኑዕን ብዛዕባ’ዚ ኣፍልጦ ኣብ ህዝቢ ክዓቢ ዝጀመረ ግን ድሕሪ’ቲ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ካብ 9-10 ሕዳር 2009 ዝተኻየደ ናይ ሰላም ዝርርብ ዋዕላ ብሩስለስ’ዩ። ዋዕላ ብሩስለስ እንተ በቲ እንተ በዚ ካብ’ቲ ኣብ ወርሒ ሓምለ 2009 ሒዝዎ ዝወጸ ሓፈሻዊ ናይ መስርሕ መደብ ሃገራዊ ዋዕላ ክንህርን ክዓብን ጀሚሩ።
እዚ ዘብርሆ ኣገዳሲ ጉዳይ ኣሎ። ንሱ ከኣ ኪዳን ምንቕስቓስ ገለ ውድባት ብትኵረት፡ ዝጥምቶን ኮይኑ እዩ ዝረአ። ኣብ መንጎ ሓይልታት ኪዳን ሓደ ውዕል ኣሎ፡ ንሱ ከኣ ነፍሲ ወከፍ ሓይሊ ሰልፊ ይኹን ውድብ ውሽጣዊ ነጻነት ሃልይወን፡ ንኪዳን ብዘይጎድእ ንጥፈታት የካይዳ።
ከም ዕላውያን ሰልፍታትን ውድባትን ከኣ፡ ንውሳኔታት ዘተግብራሉ ትካላት ሃልዮመን፡ ንዕኡ ንምዕዋት ኣብ ኩሉ መዳያት ጽፍሒ ትካላት ይነጥፋ። ኩሉ ኣባል ኪዳን ኣብ ሓደ ደረጃ ዝምድና ዝተሰርዐ ኣይኮነን። ብኡ መሰረት ከኣ ንጥፈታት ይፈላለ። ምእንቲ’ዚ ነቲ ንዋዕላ ብሩስለስ ዝተሳተፈ ሓይልታት፡ ካብ ኣብ ካልእ ዝካየድ ንጥፈታት ኣባላት ውድባት ኪዳን ተገዳስነቱ ዛይዱን፡ ነቲ ጉዳይ ናብ ካልእ ንምጥምዛዙ ተደልዩ መረዳእታ ክቀርበሉ ዝኽእል ውሕዱ ኣይኮነን።
ካልእ ኣርባዕተ ካብ ኣባላት ሓይልታት ኪዳን፡ ንቲ ዝነበረ ገደብ ናይ ግዜ ከውሕስ ኣብ ሓድነታዊ መስርሕ ናይ ዝነበረ፡ ኣኼባታት እንዳሃለወ፡ ከም ዘሎኒ ሓበሬታ፡ ሃንደበት ጉዳይ ሃገራዊ ዋዕላ ተበራቢሩ ሙሉእነት ኣባላት ኪዳን ኣብ ዘይብሉ ስምምዕ፡ ግቡእን እኹሉን ዝርጋሔ ሓበሬታ ኣብ ዘይብሉ፡ ኣብ ኣባላት ኪዳን ኣብ ዘይብሉ ስርሓት ተብተብ ኮነ። ኣብ መወዳእታ ከኣ እንሆ ከም’ዚ ሎሚ ንርእዮ ንዕለት ሃገራዊ ዋዕላ ኣብ ሓምለ ሰሚሮም ገዲፎሞ።
እቲ ጠንቒ ናይ ዘይስምምዕ መን ምዃኑ ንምብራህ ዝኣክል ከኣ፡ ኣብ መንጎ እቲ ዋዕላ ሰላም ብሩስለስን ብወርሒ ሕዳር ዝተኻየደ፡ ካልኣይ’ቲ ሓድነታዊ ኮንፈረንስ ኣብ ታሕሳስ ዝተፈጸመ፡ ዘሎ ግዜ ናይ ሃገራዊ ዋዕላ ሽማግለ ካብ ለካቲት እንተተቖጺሩ ኣስታት 9 ወርሒ ኮይኑ ኣሎ፡ ካብ እቲ ናይ ኪዳን ኣኼባ ሃገራዊ ዋዕላ ዝተኻየደሉ ወርሒ ሓምለ ከኣ 3 ምዃኑ’ዩ። ስለ’ዚ ኪዳን ኣብ ኣብ ዝሓለፈ እዋና ኣበይ ነይሩ ክሕተት ዘለዎ ንሱ’ምበር እቶም ህዝብን ዓለምን ዝፈልጦ ኣብ ዓብይ ታሪኻዊ ሃገራዊ ጉዳይ፡ እሞ ብፍረን ዓወትን ዝተዛዘመ ዝወዕሉ ኮር ተገልበጥ ክሕተቱ ፍጹም ዘይግባእ’ዩ። ኣበይ ምንባሮም ከኣ ኩሉ ዝፈልጦ’ዩ።
ምእንቲ’ዚ ከም’ዚ ዝበለ ናይ ስራሕ ምብዃር ከይርከብ፡ ነቲ ኣርሓ ደርሆ’ውን ከይድሽ ሓላዊ እንተተገብሮ ዘሰክፍ ኣይኮነን።
Short URL: https://english.farajat.net/?p=655
Posted by 
